εφημερίδα

Έντυπο που κυκλοφορεί κάθε μέρα ή σε αραιότερα χρονικά διαστήματα και περιέχει ειδήσεις, σχόλια και άλλο υλικό της επικαιρότητας. Στην ευρύτερη σημασία του ο όρος ε. χαρακτηρίζει κάθε τυπωμένο κείμενο, στο οποίο καταχωρούνται ειδήσεις που αναφέρονται σε μια ορισμένη δραστηριότητα· στην ακριβέστερη έννοιά του, ο όρος ε. χαρακτηρίζει το καθημερινό ειδησεογραφικό έντυπο. Πιο γενικά, η συγκέντρωση και η διάδοση ειδήσεων από τον Τύπο –στον οποίο περιλαμβάνονται όχι μόνο οι καθημερινές εφημερίδες αλλά και κάθε άλλο πληροφοριακό έντυπο, το οποίο εκδίδεται περιοδικά– καλείται δημοσιογραφία (βλ. λ.). Η καθημερινή ε., ειδησεογραφική ή πολιτική, και το περιοδικό, εβδομαδιαίο, δεκαπενθήμερο ή μηνιαίο, πολιτικό ή λογοτεχνικό, ποικίλης ύλης ή αθλητικό, σε οποιοδήποτε κοινό και αν απευθύνονται, είναι προϊόντα συλλογικής προσπάθειας μιας σύνταξης, ενός τυπογραφείου, μιας διαχείρισης και φτάνουν στον αναγνώστη με τη βοήθεια ενός καλά οργανωμένου δικτύου διανομής. Όλη αυτή η οργάνωση είναι αποτέλεσμα μιας εξέλιξης που κράτησε αιώνες. Οι πρώτες ε. Αν και ο όρος ε., όπως την εννοούμε σήμερα, είναι δημιούργημα μάλλον των νεότερων εποχών, η δημοσιογραφία ως διαδικασία πληροφόρησης είναι πολύ παλιό φαινόμενο, καθώς μπορεί να πει κανείς ότι είναι έμφυτη στον άνθρωπο η ανάγκη να πληροφορηθεί για όσα συμβαίνουν γύρω του. Τα πρώτα σπέρματα της δημοσιογραφίας υπάρχουν ήδη στην αρχαία Ελλάδα (μερικοί θεωρούν πατέρα της δημοσιογραφίας τον Ηρόδοτο), αλλά τα στενά όρια της πόλης-κράτους, όπου όλη η ζωή κυλούσε στην αγορά, δεν δημιουργούσαν την ανάγκη να χρησιμοποιηθεί πληροφοριακό μέσο άλλο από τον προφορικό λόγο. Με την επέκταση όμως του ελληνισμού με τις μακεδονικές κατακτήσεις, εμφανίστηκαν με τη μορφή επίσημων ημερολογίων οι πρώτες βασίλειοι ε., που χρησιμοποιούσαν τον όρο περίπου με τη σημερινή του σημασία. Τέτοιες ήταν οι ε. που συντάσσονταν στο στρατηγείο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ανέγραφαν τα καθημερινά συμβάντα της εκστρατείας. Στη Ρώμη (η οποία με τα acta diurna είχε την επίσημη ε. της), η κρατική ταχυδρομική υπηρεσία είχε αναπτυχθεί (όπως παλαιότερα στην Περσική αυτοκρατορία) πάρα πολύ και διατηρούσε την επαφή μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και των επαρχιών. Έπειτα από τον αυτοκράτορα Σεβήρο, τα acta diurna σταμάτησαν να εκδίδονται και –εκτός από ένα είδος επίσημης ε. που έβγαινε στο Βυζάντιο– δεν υπήρχε για αιώνες ίχνος δημοσιογραφίας. Ο Μεσαίωνας. Στην πρώτη περίοδο του Μεσαίωνα το μοναδικό είδος πληροφόρησης ήταν το χρονικό, ενώ οι δημόσιοι κήρυκες διάβαζαν τις επίσημες διαταγές και τις ειδήσεις, οι οποίες ενδιέφεραν ολόκληρη την κοινότητα. Τροβαδούροι και περιπλανώμενοι κληρικοί γύριζαν από πόλη σε πόλη, από πύργο σε πύργο μεταδίδοντας τις ειδήσεις από όλο τον κόσμο. Μεταξύ 13ου και 14ου αι. σημαντική πηγή πληροφοριών άρχισαν να αποτελούν τα γράμματα των εμπόρων. Από τα γράμματα τωνανταποκριτών τους έπαιρναν πληροφορίες που δεν είχαν σχέση μόνο με εμπορικές υποθέσεις αλλά και με τα πολιτικά γεγονότα που θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο στο εμπόριο και τις συναλλαγές. Καθώς τα γράμματα αυτά μεταφέρονταν από ταχυδρόμους, το περιεχόμενό τους γινόταν γνωστό, τουλάχιστον έως ένα σημείο, στο ευρύ κοινό. Επίσης, οι πληροφορίες που συγκέντρωναν μεμονωμένα άτομα ή μοναστήρια δημιούργησαν τα χρονικά, τα οποία –καθώς δίνονταν στη διάθεση του κοινού– αποκτούσαν δημοσιογραφική σημασία. Από τα φύλλα ειδήσεων μέχρι τις γκαζέτες. Με την Αναγέννηση, τις γεωγραφικές ανακαλύψεις, τη διάδοση της παιδείας, την ανάπτυξη των συναλλαγών και των συγκοινωνιών μεγάλωσε η περιέργεια του ανθρώπου για τη ζωή των συνανθρώπων του και για όσα συνέβαιναν στον κόσμο. Ήταν η εποχή των fogli d’ aviso, χειρόγραφων φύλλων με ειδήσεις, τα οποία αναπτύχθηκαν κυρίως στη Ρώμη, έδρα του παπισμού. Μερικοί από αυτούς που συγκέντρωναν και έγραφαν τις ειδήσεις είχαν οργανώσει πραγματικό δίκτυο πληροφοριών και διέθεταν πλήθος αντιγραφέων. Στη Βενετία, τα χειρόγραφα αυτά φύλλα πωλούνταν στη γέφυρα του Ριάλτο προς μία γκαζέτα, νόμισμα δύο σολδίων. Από εκεί, πιθανότατα, η ε. ονομάστηκε gazzetta στην Ιταλία και η ονομασία πέρασε και στις άλλες χώρες. Από τη Βενετία τα χειρόγραφα φύλλα πληροφόρησης διαδόθηκαν με τους ταχυδρόμους στη Γαλλία, στη Γερμανία και στην Ολλανδία, όπου σύντομα παρουσιάστηκαν νέα κέντρα αυτής της χειρόγραφης δημοσιογραφίας. H ανακάλυψη της τυπογραφίας δεν έφερε άμεσες αλλαγές. Μόνο έπειτα από αρκετές δεκαετίες έγιναν οι πρώτες απόπειρες τυπογραφικής αναπαραγωγής των φύλλων ειδήσεων, τα οποία έως τότε κυκλοφορούσαν χειρόγραφα. Στα τέλη του 16ου αι., με την ευκαιρία της εξάμηνης εμποροπανήγυρης της Φρανκφούρτης, άρχισαν να κυκλοφορούν τα Messrelationen, καλοτυπωμένα φύλλα τα οποία περιείχαν όλες τις ειδήσεις που, κατά τη γνώμη του εκδότη τους, μπορούσαν να ενδιαφέρουν τους εμπορευόμενους. Μπορεί να ειπωθεί ότι τότε ακριβώς γεννήθηκε η ε., ενώ οι γκαζέτες του 17ου αι. ήταν απλώς τελειοποιήσεις της. Τέτοιες ε. τυπώνονταν στη Βενετία, στη Γένοβα, στη Ρώμη, στη Φλωρεντία, στο Τορίνο, στη Βασιλεία, στη Βιέννη, στο Αμβούργο, στο Βερολίνο, στην Αμβέρσα, στο Άμστερνταμ και στο Λέιντεν. Εκείνη την εποχή ο Πιέτρο Σοτσίνι ίδρυσε στο Τορίνο τα Συμβάντα του κόσμου, ενώ στη Γένοβα ο Λούκα Αντόνιο Ασαρίνο εξέδιδε τον Ειλικρινή. Έτσι παρουσιάστηκε στην ιστορία της δημοσιογραφίας o ιδιαίτερος τίτλος, αντί των έως τότε γενικών ονομασιών, όπως ε., γκαζέτα κλπ. 17ος και 18ος αι. Την περίοδο αυτή διαμορφώθηκε ο χαρακτήρας και ο ρόλος του περιοδικού Τύπου, που αποκτούσε σιγά-σιγά μια νέα φυσιογνωμία. Οι γκαζέτες έγιναν εβδομαδιαίες, δεκαπενθήμερες κλπ. και συγχρόνως άλλαξε το περιεχόμενό τους. Τη θέση του εντυπωσιακού και του παράξενου πήρε το πολιτικό ή κοινωνικό ενδιαφέρον. Η πρώτη ε. με τη νεότερη αντίληψη ήταν η εβδομαδιαία Αviso Relation oder Zeitung, την οποία ίδρυσε το 1609 στη Στουτγάρδη ο Γιοχάνες Καρόλους. Η κοινή γνώμη άρχισε να ενδιαφέρεται διαρκώς περισσότερο για τις ε. και σε όλη την Ευρώπη οι κυβερνήσεις άρχισαν να ασκούν έλεγχο σε ε. και δημοσιογράφους. Όταν διαπίστωσαν ότι η λογοκρισία δεν ήταν αρκετά αποτελεσματική, κατέληξαν στη μέθοδο της παροχής προνομίων, για να υποτάξουν τη δημοσιογραφία στην κρατική εξουσία. Έτσι γεννήθηκε, πρώτα στη Γαλλία και έπειτα στις κυριότερες χώρες, η επίσημη δημοσιογραφία. Ο Ρισελιέ, που αντιλήφθηκε τη σημασία της δημοσιογραφίας, παραχώρησε στον Θεόφραστο Ρενοντό το προνόμιο, που θα μεταβιβαζόταν και στους κληρονόμους του, να εκδίδει την εβδομαδιαία La Gazette de France, η οποία εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1631. Η επέκταση του συστήματος των προνομίων και στις ε. των άλλων χωρών προκάλεσε την εμφάνιση του παράνομου Τύπου. Στην Αγγλία, μεταξύ 1641 και 1643, παρουσιάστηκαν οι πρώτες ελεύθερες ε., αλλά o Κρόμγουελ και οι Στιούαρτ επανέφεραν το μονοπώλιο και τη λογοκρισία. Περίπου για μισό αιώνα το μόνο άσυλο του ελεύθερου Τύπου απέμειναν οι Ηνωμένες Επαρχίες (Ολλανδία). Αφού οι ολλανδικές ε. δημοσίευσαν σε γαλλική, ιταλική και γερμανική γλώσσα ειδήσεις που οι ε. των χωρών αυτών δεν μπορούσαν να δημοσιεύσουν, είναι εύκολο να φανταστεί κανείς το μέγεθος της κυκλοφορίας που είχαν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η ε. La Gazette de Leyde κυκλοφορούσε από το 1678 έως το 1814. Ενώ πολλαπλασιάζονταν παντού οι ειδησεογραφικές ε., άρχισε να παρουσιάζεται ζήτηση ε. με διαφορετικό περιεχόμενο. Έτσι εμφανίστηκαν οι λογοτεχνικές ε., οι οποίες αντικατόπτριζαν τον πνευματικό πολιτισμό της εποχής. Η Journal des Savants, που ιδρύθηκε το 1665 με πρωτοβουλία του λόγιου Ντενί ντε Σαλό, ήταν η πρώτη που σημείωσε τεράστια επιτυχία και βρήκε μιμητές σε διάφορες χώρες. Στην Αγγλία εμφανίστηκε η Philosophical Transactions, η οποία εκδιδόταν στο Λονδίνο και είχε ανταποκριτές στο εξωτερικό· στη Γερμανία, η Actα Eruditorum απέβλεπε στη διεθνή διάδοση της επιστήμης με τη χρήση της λατινικής γλώσσας. Τελείως διαφορετικός από τον λόγιο ήταν ο λαϊκός Τύπος (οι λεγόμενες ε. ποικίλου περιεχομένου), πρόδρομος του νεότερου λαϊκού περιοδικού, που είχε δική του φυσιογνωμία και έντονα εύθυμη διάθεση. Τέτοια, με πολλούς μιμητές σε άλλες χώρες, ήταν η Mercure Galant, που εξέδωσε στη Γαλλία ο Ντονό ντε Βιζέ. Με την περίοδο του Διαφωτισμού, η ε. απέκτησε συνείδηση της δύναμής της. Στην Αγγλία πρωτοπαρουσιάστηκε η μαχητική πολιτική δημοσιογραφία. Μετά την κατάργηση της λογοκρισίας (1695), εμφανίστηκε στο Λονδίνο η πρώτη καθημερινή ε. The Daily Courant (1702), την οποία ακολούθησε η πρώτη καθημερινή απογευματινή ε. Evening Post. Από το 1704 παρουσιάστηκαν στις αγγλικές ε. τα πρώτα κύρια άρθρα, τα οποία έγραφαν διάσημοι δημοσιογράφοι, όπως o Ντεφόε, o Άντισον, ο Σουίφτ, οι οποίοι ήταν αποφασισμένοι να υπερασπίσουν την ανεξαρτησία του Τύπου και δεν δίσταζαν να γράφουν επιθετικά εναντίον του κοινοβουλίου. Η κυβερνητική εξουσία αντέδρασε χωρίς αποτέλεσμα, με καταδίκες και πρόστιμα, και τελικά κατέφυγε στο όπλο της φορολογίας που είχε σκοπό να αυξήσει το κόστος της ε., ώστε να είναι αδύνατη η κυκλοφορία της στο ευρύ κοινό. Πολλές ε. αναγκάστηκαν έτσι να κλείσουν ή να υποταχθούν στην κυβέρνηση, άλλες όμως κατέφυγαν στις πληρωμένες διαφημίσεις και έτσι o αντιπολιτευόμενος Τύπος μπόρεσε να αντισταθεί στην επίθεση της κρατικής εξουσίας. Το έντυπο ποικίλης ύλης έφτασε την ίδια εποχή στην ακμή του στην Αγγλία με το Tatler του Στιλ (1709) και το Spectator του Άντισον (1711), οι οποίοι έγιναν οι καλύτεροι εκφραστές της αγγλικής λογοτεχνίας τον 18ο αι. Στην υπόλοιπη Ευρώπη η δημοσιογραφία, που εμφανίστηκε με μεγάλη καθυστέρηση, είχε επίσημο χαρακτήρα, αλλά ελάχιστη αξία. Στην Κρακοβία η πρώτη ε. ιδρύθηκε το 1661, στην Πετρούπολη εκδόθηκαν τα Βεντομόστι το 1702 και στην Ισπανία βγήκε το 1716 το Diario ordinario (αργότερα Caceta de Madrid). Τoν 18o αι. εξάλλου έκανε την εμφάνισή της η δημοσιογραφία στην Αμερική: το 1704 εκδόθηκε η πρώτη ε., η Boston Letter-News· το 1721 ο Τζέιμς Φράνκλιν άρχισε να εκδίδει το New England Courant, ενώ o αδελφός του, Βενιαμίν, ίδρυσε στη Φιλαδέλφεια την Pennsylvania’s Gazette (1727), την πρώτη μεγάλη ε. της Αμερικής. Την ίδια εποχή οι ευρωπαϊκές ε., με μόνη εξαίρεση τις αγγλικές, υπέφεραν από την καταπίεση της λογοκρισίας, έτσι που τη διάδοση νέων ιδεών ανέλαβαν τα λογοτεχνικά περιοδικά, των οποίων η παρακολούθηση ήταν λιγότερο αυστηρή. Όλοι οι εγκυκλοπαιδιστές έγιναν δημοσιογράφοι, ενώ τα άρθρα, που φαινομενικά ήταν λογοτεχνικά, στην πραγματικότητα ήταν γεμάτα από πολιτικές υποδείξεις. Ενώ στη Γαλλία o Πιερ-Φρανσουά Ντεφοντέν έφερνε στη δημοσιογραφία τον φιλελεύθερο αυθορμητισμό του και ο Ελί-Κατρίν Φρερόν με το Année Littéraire τη δηκτική του διάθεση, στην Ιταλία ο Απόστολο Τσένο ίδρυε μαζί με άλλους τη Giornale dei Letterati d’ Italia (1710-40) και ο Τζιρόλαμο Τιραμπόσκι τη Nuovo Giornale dei Letterati d’ Italia στη Μοντένα. Αλλά τα πιο αξιόλογα λογοτεχνικά περιοδικά εκδόθηκαν στη Βενετία από τον Γκασπάρο Γκότσι και ήταν η Gazzetta Veneta και o Osservatore Veneto, τα οποία έμειναν πιστά στην ιταλική πνευματική και ουμανιστική παράδοση, αν και επηρεάστηκαν –κυρίως το δεύτερο– από τον αγγλικό Spectator. Από τη Γαλλική επανάσταση έως το 1914. Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αι. η δημοσιογραφία επηρεάστηκε από τις επιδράσεις των μεγάλων πολιτικών γεγονότων της Γαλλίας. Με τη Γαλλική επανάσταση γεννήθηκε η σύγχρονη ε., μέσο πληροφόρησης και συζήτησης. Ο Ζακ-Πιερ Μπρισό εξέδωσε την ε. Le Patriote français, o Αντουάν-Νικολά Κοντορσέ την Journal de Paris, o Ρενέ-Φρανσουά Προυντόμ την Les Révolutions de Paris. Κοντά σε αυτές υπήρχαν οι ε. που διηύθυνε ο Καμίλ-Μπενουά Ντεμουλέν, ο σημαντικότερος δημοσιογράφος της επανάστασης. To 1792 έβγαιναν στο Παρίσι πάνω από 500 ε. και την περίοδο 1789-92 εκδόθηκαν στη Γαλλία περίπου 1.400. Τελικά μόνο 13 εξακολούθησαν να εκδίδονται έπειτα από την 18η Μπριμέρ, γιατί o Ναπολέων γνώριζε τη δύναμη του Τύπου και φρόντισε με τα διατάγματά του να τον υποτάξει στη θέλησή του. Η σημαντικότερη ε. της ναπολεόντειας εποχής ήταν ο Moniteur Universel, του Αντρέ-Ζοζέφ Πανκούκ, η οποία ήταν επίσημο κρατικό όργανο. Στον ναπολεόντειο δεσποτισμό η Αγγλία αντέτασσε τον ελεύθερο Τύπο που είχε αναπτυχθεί και έπαιρνε τη μορφή της σύγχρονης ε., κυρίως με την ε. The Times –παρουσιάστηκε το 1788 ως London Daily Universal Register με τη φροντίδα του Τζον Γουόλτερ– που, αλλάζοντας κατεύθυνση από εμπορική σε πολιτική, διακρίθηκε κατά τη Γαλλική επανάσταση για τις ακριβείς ανταποκρίσεις της από τη Γαλλία· επίσης με την ε. Morning Chronicle, την οποία ίδρυσε ο Τζέιμς Πέρι, και την ε. Morning Post, που εξέδωσε ο Ντάνιελ Στιούαρτ. Κατά την εποχή αυτή τα περιοδικά και οι επιθεωρήσεις ξεχώρισαν από την καθαυτό ε. Στην Ιταλία, την εποχή της Γαλλικής επανάστασης, η δημοσιογραφία δεν έπαιξε αξιόλογο ρόλο. Ιδρύθηκαν οι πρώτες πολιτικές ε. στις γαλλοϊταλικές δημοκρατίες (Monitore Italiano, Gazzetta della Cisalpina, Monitore di Roma, Monitore di Napoli) αλλά η ζωή τους ήταν σύντομη. Αργότερα, μετά την πτώση του Ναπολέοντα, η Παλινόρθωση επέβαλε ακόμα αυστηρότερη λογοκρισία. Και όμως, ακριβώς αυτά τα χρόνια 1815-48, η ιταλική δημοσιογραφία έφτασε στην ωριμότητά της. Καθώς απαγορευόταν η πολιτική, εξετάζονταν προβλήματα ιστορίας, λογοτεχνίας, οικονομίας, φιλοσοφίας, που όλα όμως απέβλεπαν σε έναν σκοπό: να διαδώσουν τις νέες ιδέες και να διαμορφώσουν συνειδήσεις. Από το 1830 κι ύστερα διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο οι παράνομες πολιτικές ε. που βάρυναν αποφασιστικά στην προετοιμασία της ιταλικής απελευθέρωσης. Οι περισσότερες από αυτές που εμπνέονταν από τις ιδέες του Ματσίνι (Indicatore genovese, Indicatore livornese) τυπώνονταν αρχικά σε χώρες όπου ήταν ασθενέστερη η αυστριακή καταπίεση και ύστερα έμπαιναν κρυφά στην Ιταλία από το εξωτερικό (όπως η Giovine Italia του Ματσίνι που τυπωνόταν στη Μασσαλία). Στη Γαλλία η κατάσταση ήταν εντελώς διαφορετική. Από το 1820 έως το 1848 η δημοσιογραφία γνώρισε αρκετά λαμπρά χρόνια. Δεν υπήρχε συγγραφέας (από τον Σατομπριάν μέχρι τον Λα Μενέ και από τον Γκιζό μέχρι τον Θιέρσο, τον Σεν-Μπεβ και τον Ουγκό) που να μην είχε τη στήλη του σε κάποια ε. ή περιοδικό. Την ίδια περίοδο έκανε την εμφάνισή της και η λαϊκή ε. με τη La Presse του Εμίλ ντε Ζιραρντέν. Οι La Presse και Le Siecle πρωτοπαρουσίασαν τις περίφημες επιφυλλίδες, δηλαδή μυθιστορήματα σε συνέχειες. Κατά τα μέσα του 19ου αι., η ε. είχε πια πάρει τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Η διάδοση της παιδείας είχε αυξήσει τον αριθμό των αναγνωστών, οι επαναστατικές εμπειρίες είχαν καλλιεργήσει το πολιτικό ενδιαφέρον, η ελευθερία του Τύπου ενθάρρυνε τον συναγωνισμό και o λαϊκός χαρακτήρας της ε. επικράτησε. Παράλληλα με όλα αυτά προχωρούσαν και οι κατακτήσεις της τεχνικής, οι οποίες μεταμόρφωσαν τελείως και την οικονομική οργάνωση της ε., η οποία ήταν υποχρεωμένη να αντιμετωπίσει, εκτός από τα προβλήματα της εκτύπωσης, τα προβλήματα της διανομής και της πώλησης. Το 1814 εμφανίστηκε το πρώτο ατμοκίνητο πιεστήριο στα τυπογραφεία των Times, που από τότε έγιναν μία από τις εγκυρότερες καθημερινές ε. του κόσμου. Το 1846, το πρώτο κυλινδρικό πιεστήριο άρχισε να λειτουργεί στη Φιλαδέλφεια και το 1885 χρησιμοποιήθηκε η λινοτυπική μηχανή στη Βαλτιμόρη. Μπορεί ακόμα να υποστηριχθεί ότι με τον τηλέγραφο και το τηλέφωνο γεννήθηκε η μεγάλη ειδησεογραφική ε. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Αμερική παρουσιάστηκε η πρώτη καθημερινή ε. μεγάλης κυκλοφορίας με χαμηλή τιμή. Το 1833 ο Μπέντζαμιν Ντέι εξέδωσε τη Sun που πουλιόταν ένα σεντ, ενώ η New York Herald του Τζέιμς Γκόρντον Μπένετ παρουσίασε τα κοινωνικά και τις χρηματιστηριακές ειδήσεις. Εξάλλου, οι μεγάλες αμερικανικές ε. ήταν οι πρώτες που χρησιμοποίησαν μόνιμους ανταποκριτές στην Ευρώπη. Έτσι η ε. The New York Times ανέθεσε στον Καρλ Μαρξ να της στέλνει ανταποκρίσεις για την εξέλιξη των αντιθέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας, οι οποίες οδήγησαν τελικά στον Κριμαϊκό πόλεμο. Στα τέλη του 19ου αι. άρχισε ο αγώνας μεταξύ Τζόζεφ Πούλιτζερ και Ρούντολφ Χερστ που ήταν και οι δύο ιδιοκτήτες συγκροτημάτων ε. Οι λαϊκές ε. με μεγάλους τίτλους και σκανδαλοθηρικές ειδήσεις ονομάστηκαν διεθνώς κίτρινος Τύπος από το χρώμα του χαρτιού της ε. Sunday World του Πούλιτζερ. Το αμερικανικό παράδειγμα ακολούθησε στην Αγγλία ο Άλφρεντ Νόρθκλιφ, που εξέδωσε την Daily Mail με τα ίδια χαρακτηριστικά και η επιτυχία του ήταν τέτοια που του επέτρεψε να αγοράσει τους Times και να καθιερώσει τα νέα κριτήρια ακόμα και σε αυτή την πιο συντηρητική αγγλική ε. Αμερικανικού τύπου ήταν και οι παρισινές εφημερίδες Le Petit Journal και Le Petit Parisien. Ο γερμανικός Τύπος, αν και δεν είχε τις ίδιες ελευθερίες, ακολούθησε τον ίδιο δρόμο. Ο ιταλικός Τύπος οργανώθηκε σε εθνική κλίμακα μετά την ένωση της Ιταλίας. Από τις πολλές ε. που παρουσιάστηκαν μετά το 1870 ιδιαίτερα αξιομνημόνευτες είναι: Il Corriere della Sera, LaStampa (Τορίνο 1895), La Tribuna (Ρώμη), Ιl Messagero (Pώμη 1878), Ανanti (1896) και Osservatore Romano, η οποία ιδρύθηκε ως όργανο των καθολικών και εξακολουθεί να εκδίδεται ως όργανο του Βατικανού. Στα τέλη του 19ου αι. έκαναν την εμφάνισή τους στις ημερήσιες αμερικανικές ε. η εικονογράφηση και η φωτογραφία, της οποίας όμως η χρήση γενικεύτηκε μόνο έπειτα από μερικές δεκαετίες. Κατά την ίδια περίοδο, η ανάγκη της συγκέντρωσης πληροφοριών οδήγησε στην ίδρυση των μεγάλων ειδησεογραφικών πρακτορείων, τα οποία εργάζονταν αποκλειστικά για τις ε. Από τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο έως σήμερα. Μετά τον πόλεμο του 1914-18, που είχε συγκαλύψει προσωρινά τις πολιτικές διαφωνίες με την έξαρση του πατριωτικού αισθήματος, οι κοινωνικές και ιδεολογικές αντιθέσεις οξύνθηκαν και οι ε. απηχούσαν τη σύγκρουση συμφερόντων. Κατά την περίοδο αυτή οι αμερικανικές ε. διαρκώς βελτιώνονται. Μεγαλύτερη κυκλοφορία (που δεν είχε μιμητές στην Ευρώπη) σημείωσαν τα tabloids (ταμπλόιντ), ε. σε μικρό σχήμα, με πολλές σελίδες και πολλές φωτογραφίες (New York Daily News, Daily Mirror κλπ.), ένα δημοσιογραφικό είδος που επινόησε ο Νόρθκλιφ και τελειοποίησε ο Μακ Κόρμικ. Την ίδια περίοδο στην Αγγλία είχαν επιβληθεί δύο γίγαντες της δημοσιογραφίας: ο λόρδος Ρόδερμκαρ και o λόρδος Μπίβερμπρουκ με ισχυρά συγκροτήματα ε. Ο γαλλικός Τύπος αναπτυσσόταν συνεχώς σύμφωνα με τις ένδοξες παραδόσεις του και το δίκτυο του πρακτορείου Ασέτ τελειοποίησε το σύστημα κυκλοφορίας των ε. Στην Ιταλία, την ίδια περίοδο, οι ε. υποδουλώθηκαν η μία μετά την άλλη στο φασιστικό καθεστώς και οι δημοσιογράφοι που θέλησαν να τηρήσουν αντιπολιτευτική ή ανεξάρτητη στάση είτε εκδιώχτηκαν είτε αναγκάστηκαν να αλλάξουν επάγγελμα. Την πολιτική κριτική αντικατέστησε η υμνολογία και μόνο οι λογοτεχνικές σελίδες και μερικές ε. που ασχολούνταν ιδιαίτερα με τα πνευματικά ζητήματα κατόρθωσαν να διατηρήσουν, για λίγο καιρό όμως, κάποια υπολείμματα ανεξαρτησίας. Στη Γερμανία ο Χίτλερ μετέβαλε τις ε. σε όργανο προπαγάνδας και η Ρωσία, όπου οι μόνες ε. ήταν η Πράβδα και η Ισβέστια, γνώρισε με τον Στάλιν όλη την αυστηρότητα της λογοκρισίας. Μετά τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο, η ανόρθωση του Τύπου ακολούθησε λίγο πολύ τον γενικό ρυθμό ανόρθωσης στις διάφορες χώρες. Στη Γαλλία, πλάι στα κομματικά όργανα περιορισμένης σχετικά κυκλοφορίας (ντεγκολική La Voix de la Nation, κομουνιστική L’ Humanité, σοσιαλιστική Le Populaire, μοναρχική Action française, ριζοσπαστική Express κλπ.) εμφανίζονται ε. με μεγάλη κυκλοφορία, όπως η ανεξάρτητη μεταπολεμική Le Monde και αργότερα η Libération. Στην Αγγλία, εκτός από τους Times, κυκλοφόρησαν οι Morning Post, Observer, Daily Telegraph, Guardian, Sun, Independent κ.ά. Στην Ιταλία εκδίδονταν ε. των αντιφασιστικών κομμάτων και η δημοσιογραφία έγινε σχεδόν αποκλειστικά πολιτική. Έως το 1948 σημαντικότερες ήταν οι Corriere della Sera, Il Sole, La Stampa, Il Messagero, Unità, Avanti, Il Tempo και αργότερα εκδόθηκαν οι Il Giorno, Paese Sera, La Notte κ.ά. Στη Γερμανία, η ανόρθωση ήταν κάπως βραδύτερη. Τo 1948 οι γερμανικές ε. είχαν φτάσει τις 2.000 και μεγαλύτερη επιτυχία είχαν εκείνες που εκδίδονταν πριν από τον ναζισμό. Από τις εγκυρότερες ήταν οι Berliner Zeitung, Morgen Die Welt, Frankfurter Zeitung, Deutsche Allgemeine Zeitung κ.ά. Στην Ελβετία, η Journal de Genéve κ.ά. Κατά το δεύτερο μισό του 19ου αι. άρχισαν να ξεχωρίζουν από τις πολιτικές ε. ορισμένες που έδιναν μεγαλύτερη σημασία στα οικονομικά ζητήματα, όπως η Wall Street Journal των ΗΠΑ. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν έγκυρες ε., οι οποίες ασχολούνταν αποκλειστικά με τα οικονομικά θέματα. Ιδιαίτερη θέση ανήκει στην αθλητική δημοσιογραφία, η οποία από τις αρχές του 20ού αι. έως σήμερα συνέβαλε πολύ στη διάδοση του ενδιαφέροντος για τον αθλητισμό σε όλο τον κόσμο. Η πρώτη ε. που αφιέρωσε μεγάλο χώρο στις αθλητικές ειδήσεις ήταν η New York Journal του Χερστ, το 1895· ο χώρος αυτός γινόταν όλο και μεγαλύτερος όσο μεγάλωνε ο συναγωνισμός με τις άλλες ε. Ο σημερινός αθλητικός Τύπος, που έχει εκπληκτικό αριθμό αναγνωστών, είναι στο μεγαλύτερο μέρος του περιοδικός. Σήμερα η ε., μολονότι αντιμετωπίζει τον συναγωνισμό του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης, εξακολουθεί να παίζει τον λεπτό ρόλο του ενδιάμεσου μεταξύ γεγονότων και κοινού με τη βοήθεια των πιο σύγχρονων μέσων της τεχνολογίας. Το γιγαντιαίο αυτό δίκτυο πληροφόρησης, που ανταποκρίνεται στις νέες απαιτήσεις της ζωής, επιτρέπει στην ε. να επεκτείνει την ακτίνα δράσης της σε όλο τον κόσμο και να συνεχίζει το έργο της πληροφόρησης και της μόρφωσης, το οποίο καλύπτει το πνευματικό, το κοινωνικό και το πολιτικό πεδίο. Οι ελληνικές ε. Η ελληνική δημοσιογραφία γεννήθηκε τα τελευταία χρόνια του 18ου αι. Το πρώτο εξακριβωμένο ελληνικό ειδησεογραφικό έντυπο ήταν η Εφημερίς, που εξέδιδαν στη Βιέννη δύο φορές την εβδομάδα οι αδελφοί Μαρκίδες Πουλίου (βλ. λ.). Τo πρώτο φύλλο της κυκλοφόρησε την 31η Δεκεμβρίου 1790 και συνέχισε την έκδοσή της έως τον Ιανουάριο του 1798. Σκοπός της ήταν η δημοσίευση των αξιοδιήγητων πραγμάτων, όχι μόνον πολεμικών αλλά και πολιτικών και μάλιστα οικονομικών. Συχνά όμως δημοσίευε και λογοτεχνικά κείμενα, μορφωτικά άρθρα, αγγελίες, διαφημίσεις, ακόμα και πίνακα με τις τρέχουσες τιμές του χρηματιστηρίου, αφού οι κυριότεροι συνδρομητές της ήταν Έλληνες έμποροι των παροικιών του εξωτερικού. Όσο για την τοποθέτησή της, η Εφημερίς ήταν αρχικά συντηρητική, αν κρίνει κανείς από την αρνητική της στάση απέναντι στη Γαλλική επανάσταση. Αργότερα όμως, κυρίως μετά την εγκατάσταση του Ρήγα στη Βιέννη το 1796, ο Γεώργιος Πούλιος, ο οποίος ήταν ο κύριος εκδότης, υιοθέτησε ανεπιφύλακτα το εθνεγερτικό κήρυγμα του πρωτομάρτυρα. Απέφυγε βέβαια να έλθει σε σύγκρουση με την αυστριακή λογοκρισία, ο Έλληνας όμως αναγνώστης αισθανόταν το φιλελεύθερο πνεύμα να αναβλύζει ανάμεσα από τις γραμμές κάθε σελίδας. Αυτό το κατάλαβε άλλωστε και η Υψηλή Πύλη, η οποία με επανειλημμένα διαβήματά της στην αυστριακή κυβέρνηση ζητούσε το κλείσιμο της ε., γιατί, όπως έγραφε, «τα φύλλα αυτά αναγιγνωσκόμενα από ιερείς, εμπόρους, αργόσχολους και γενικώς από όλας τας τάξεις των Ελλήνων, παρέχουν ύλην διά τας πλέον παραλόγους συζητήσεις επί της πολιτικής, και θα ήτο ευχής έργον διά την ησυχίαν της Ευρώπης να ελαμβάνοντο αυστηρότερα μέτρα». Η αυστριακή καγκελαρία όμως δίσταζε· θα μπορούσε άλλωστε «διά μιας επιμελημένης λογοκρισίας αυτής της εφημερίδος να επιτευχθεί όχι μόνον η αποτροπή δημοσιεύσεως απρεπών άρθρων, αλλά και η παρεμβολή ειδήσεων εξυπηρετικών της δόξης και του συμφέροντος της αυλής μας». Τα γεγονότα όμως εξελίχθηκαν ραγδαία. Τον Ιανουάριο του 1798 η αυστριακή μυστική αστυνομία ανακάλυψε ότι και o Γεώργιος Πούλιος ήταν ένας από τους συνεργάτες του Ρήγα, που είχε στο μεταξύ συλληφθεί. Δεν παραδόθηκε και αυτός στις τουρκικές αρχές, γιατί είχε αυστριακή υπηκοότητα· υποχρεώθηκε όμως από τις αυστριακές αρχές να διακόψει την έκδοση της ε. του και να εγκαταλείψει αμέσως το αυστριακό έδαφος. Λίγο αργότερα (1812), πάλι στη Βιέννη, o Ραφαήλ Πόποβικ εξέδωσε τον Ελληνικό Τηλέγραφο, που κυκλοφορούσε δύο φορές την εβδομάδα στην αρχή και αργότερα, όταν ανέλαβε τη διεύθυνσή του ο γιατρός Δ. Αλεξανδρίδης, έγινε ημερήσια. Αυτή ήταν η πρώτη καθημερινή ελληνική ε. και προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες κατά την Επανάσταση, παρά τα εμπόδια που έθεσε η αυστριακή λογοκρισία. Είναι χαρακτηριστικό πως βρέθηκαν φύλλα της ίδιας ημερομηνίας με μεγάλες διαφορές στο περιεχόμενο, γεγονός που αποδεικνύει ότι τύπωναν άλλα φύλλα στη Βιέννη, όπου τα παρακολουθούσε η αυστριακή λογοκρισία, και άλλα, αλογόκριτα, για να σταλούν στην Ελλάδα. Ο Ελληνικός Τηλέγραφος συνέχισε την έκδοσή του έως το 1829. Στο μεταξύ είχαν εκδοθεί, πάλι στη Βιέννη, ο Ερμής ο Λόγιος και η Καλλιόπη. Το 1814 κυκλοφόρησε στην Κέρκυρα η Ιωνική, η οποία από το 1841 έγινε επίσημο όργανο της αγγλικής αρμοστείας με τον τίτλο Εφημερίς των Ηνωμένων Κρατών των Ιονίων Νήσων και κυκλοφόρησε έως την ένωση των νησιών με την Ελλάδα (1864). Ιδιαίτερη σημασία απέκτησε αργότερα η επτανησιακή δημοσιογραφία με τον ενωτικό αγώνα. Ο Φιλελεύθερος του Ζερβού στην Κεφαλονιά, του οποίου η έκδοση σταμάτησε πολλές φορές από την αγγλική κατοχή, μπορούσε να συγκριθεί για την αρθρογραφία του στα πολιτικά και κοινωνικά θέματα με τις καλύτερες ε. της δυτικής Ευρώπης. Στην κυρίως Ελλάδα, από τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης (1821), βγήκε πρώτη η Αιτωλική, χειρόγραφη, και την 1η Αυγούστου 1821 στην Καλαμάτα, τυπωμένη, η Σάλπιγξ Ελληνική, με τυπογραφικά στοιχεία που στάλθηκαν από την Τεργέστη και τυπογράφους από τα κατεστραμμένα τυπογραφεία των Κυδωνιών της Μικράς Ασίας. Βγήκαν όμως μόνο τρία φύλλα της, γιατί ο φλογερός υπέρμαχος της ελευθεροτυπίας εκδότης της, o Θεόκλητος Φαρμακίδης, δεν δεχόταν τη λογοκρισία του Υψηλάντη. Καμιά ελληνική ε. δεν κυκλοφόρησε για τρία ολόκληρα χρόνια, εκτός από μερικές χειρόγραφες στο Αγρίνιο και στο Γαλαξίδι που ήταν γραμμένες σε καθαρή δημοτική και προσπαθούσαν να ανυψώσουν το ηθικό του αγωνιζόμενου λαού. Το 1824 όμως βγήκαν –σχεδόν συγχρόνως– στο Μεσολόγγι o Ελληνικός Τηλέγραφος από τον Ιταλό φιλέλληνα κόμη Γκάμπα και στην Ύδρα o Φίλος του Νόμου από τον παλαίμαχο Κορσικανό επαναστάτη (καρμπονάρο) Ιωσήφ Κιάπε. Ο ίδιος έβγαλε και τη γαλλόφωνη L’ abeille grecque (Ελληνική Μέλισσα) για να πληροφορεί τους φιλελληνικούς κύκλους της Ευρώπης για τον αγώνα του ελληνικού λαού για την ελευθερία του. Στις 20 Αυγούστου 1824 βγήκε στην Αθήνα η Εφημερίς των Αθηνών από τον Γ. Ψύλλα, που διέκοψε την έκδοσή της το 1826, όταν κατέλαβε την πόλη o Κιουταχής. Η σοβαρότερη όμως ε. της εποχής του Αγώνα ήταν τα Ελληνικά Χρονικά, που εξέδωσε στο Μεσολόγγι o Ελβετός φιλέλληνας γιατρός Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ, και η οποία, παράλληλα με τις μεγάλες υπηρεσίες που προσέφερε στην εθνική υπόθεση, ήταν και κήρυκας των δημοκρατικών ιδεών, με άρθρα για ελευθεροτυπία, ανεξαρτησία της δικαιοσύνης κλπ. Η σοβαρή ειδησεογραφία της υπήρξε λαμπρή πηγή πληροφοριών για την πορεία της Επανάστασης και την πολιορκία του Μεσολογγίου. Το 1825 βγήκε στο Ναύπλιο η Γενική εφημερίς της Ελλάδος, η οποία μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη μορφή της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως (βλ. λ.). Σε αυτή δημοσιεύτηκε στις 21 Οκτωβρίου 1824 και ο Ύμνος στην Ελευθερία του Σολωμού που συνοδευόταν με κριτική ανάλυση του Σπυρίδωνα Τρικούπη. Με το τέλος του Αγώνα, ο ελληνικός Τύπος έγινε περισσότερο πολιτικός αλλά πάντα υπέρμαχος της ελευθερίας. Ο Απόλλων του Πολυζωίδη, που βγήκε αρχικά στο Ναύπλιο και μεταφέρθηκε στην Ύδρα (1831), είχε θέσει σκοπό του «να διακηρύξει εις όλον τον κόσμον και μάλιστα εις τους δυνατούς της Ευρώπης ότι μόνη επιθυμία του ελληνικού έθνους είναι να κυβερνάται συνταγματικώς». Τον ίδιο αγώνα συνέχισαν οι ελληνικές ε. και κατά την περίοδο της απόλυτης μοναρχίας του Όθωνα (πολλές κυκλοφορούσαν σε ελληνική και γαλλική γλώσσα για την πληροφόρηση και των ξένων). Τότε εξέδωσαν οι Βαυαροί τα πρώτα διατάγματα για τον περιορισμό του Τύπου (6 και 11 Σεπτεμβρίου 1835 «περί αστυνομίας τύπου» και «περί εγκλημάτων εκ της καταχρήσεως του τύπου»). Οι συνθήκες ήταν τέτοιες ώστε οι ε. της εποχής ήταν καθαρά πολιτικές και σχεδόν καθόλου ειδησεογραφικές. Οι κίνδυνοι για τους εκδότες ήταν μεγάλοι· για παράδειγμα, ο Φιλήμων, εκδότης του Αγώνος, και ο Λεβίδης της Ελπίδος φυλακίστηκαν πολλές φορές. Πολιτικά όργανα, και μάλιστα συγκεκριμένων κομμάτων, ήταν και οι ε. που εκδόθηκαν μετά την άνοδο του Γεωργίου A’ στον θρόνο και την επικράτηση του συνταγματικού καθεστώτος, όπως το Εθνικόν Πνεύμα (του Κουμουνδούρου, 1868), η Εφημερίς των Συζητήσεων (του Δεληγιώργη, 1870), η Ώρα (του Χ. Τρικούπη, 1875) και η Πρωία (του Δηλιγιάννη, 1879). Συγχρόνως όμως, παρουσιάστηκαν και οι ε. οι οποίες δεν συνδέονταν άμεσα με κόμματα, όπως οι Καιροί του Κανελλίδη (1872), η Εφημερίς του Κορομηλά (1878), η Νέα Εφημερίς του I. Καμπούρογλου. Σταθμός και οριστική στροφή της ελληνικής δημοσιογραφίας σημειώθηκε με την έκδοση της Ακροπόλεως του Βλάση Γαβριηλίδη (1883). Ήταν η πρώτη που κυκλοφόρησε σε μεγάλο σχήμα, η πρώτη που τυπώθηκε σε κυλινδρικό πιεστήριο και η πρώτη που έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στην ειδησεογραφική πληρότητα με τη χρησιμοποίηση ρεπόρτερ και ανταποκρίσεων από το εξωτερικό. Σιγά-σιγά οι σελίδες των ελληνικών ε. πολλαπλασιάζονταν, το περιεχόμενό τους εμπλουτιζόταν με διεθνείς ειδήσεις, με φωτογραφικό ρεπορτάζ αλλά και με εξειδικευμένες έρευνες. Συνδέθηκαν με διεθνή πρακτορεία ειδήσεων. Παρακολουθούσαν τις εξελίξεις στην τεχνολογία εκτύπωσης (φωτοσύνθεση – όφσετ – ηλεκτρονική σελιδοποίηση). Πολλαπλασιάστηκαν οι δημοσιογράφοι που εργάζονταν σε αυτές και οι συνεργάτες έγιναν εξειδικευμένοι. Οι ε. έγιναν μεγάλα οικονομικά συγκροτήματα. Επίσης, το ταμπλόιντ, το μικρό εύχρηστο σχήμα με μεγάλες φωτογραφίες και ύλη γραμμένη με απλό και ευχάριστο τρόπο, κατέκτησε από τα μέσα της δεκαετίας του 1970-1980 και τη χώρα μας. Το περιεχόμενό τους πλέον προσαρμόζεται στις νέες ανάγκες, γίνεται πιο εξειδικευμένο, ενώ ο ανταγωνισμός με τα άλλα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης οδηγεί τους εκδότες σε νέες αναζητήσεις. Η ηλεκτρονική τεχνολογία στη συλλογή, γραφή, στοιχειοθεσία και εκτύπωση χρησιμοποιείται από τις περισσότερες ελληνικές ε. Δεν λείπουν όμως και οι παραδοσιακές ε., οι οποίες αντιστέκονται στις σύγχρονες τάσεις και διατηρούν το μεγάλο σχήμα ακόμα και στον 21ο αι. ηλεκτρονική ε. Στις αρχές της δεκαετίας 1990-2000 η ανάπτυξη της τεχνολογίας δημιούργησε τις προϋποθέσεις για μια νέα μορφή ε., ενώ προσέφερε δυνατότητες ψηφιακής λειτουργίας όλων των παραδοσιακών διαδικασιών για την έκδοση μιας ε., για παράδειγμα λήψη και αποστολή φωτογραφίας από το σημείο γεγονότος λίγο πριν από την εκτύπωση. Η απορύθμιση των ΜΜΕ και η οριζόντια και κάθετη ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των παραδοσιακών εκδοτών έπαιξαν επίσης ρόλο στις εξελίξεις στον χώρο των ε. Πολλές ε. αξιοποίησαν την απευθείας σύνδεση (on line και dial up) και την ανάπτυξη των διαφόρων ψηφιακών δικτύων για τη δημιουργία της ηλεκτρονικής ε. Με τον τρόπο αυτό η ύλη της ε. ταξινομείται θεματολογικά, ημερολογιακά, με διάφορα κλειδιά κλπ., αποθηκεύεται στη μνήμη ηλεκτρονικού υπολογιστή και μπορεί κανείς να αναζητήσει την ύλη που τον ενδιαφέρει στον ηλεκτρονικό υπολογιστή του. Πολλές από τις μεγάλες αμερικανικές, γαλλικές, γερμανικές, αγγλικές, ιταλικές, ισπανικές ε. έχουν ήδη προχωρήσει σε αυτή την τεχνολογία, η οποία τους προσφέρει τη δυνατότητα να αυξήσουν τους αναγνώστες τους. Αρκετές επίσης ε. θεώρησαν ότι το Ίντερνετ θα αποτελούσε ένα νέο πεδίο για να διακινήσουν μέρος ή και ολόκληρη την ύλη τους. Ο αρχικός ενθουσιασμός δεν βρήκε ανάλογη συνέχεια. Ελάχιστες ε. εγκαινίασαν ιστοσελίδες στο Ίντερνετ, ενώ η επισκεψιμότητα των αναγνωστών στις συγκεκριμένες ηλεκτρονικές διευθύνσεις είναι περιορισμένη. Δημοσίευμα εφημερίδας του 1920 (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»). Φύλλο της ελληνικής εφημερίδας «Εφημερίς» (Βιέννη, 1790-97), που ουσιαστικά προωθούσε τις αρχές της Γαλλικής επανάστασης και διώχτηκε από τις αρχές, μετά τη σύλληψη του Ρήγα. Οι εκδότες της απελάθηκαν και κατέφυγαν στη Δρέσδη. Πρωτοσέλιδο της ημερήσιας αθηναϊκής εφημερίδας «Εμπρός», της 1ης Ιουνίου του 1905, με την είδηση της δολοφονίας του πρωθυπουργού Θεόδωρου Δηλιγιάννη (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»). Άποψη των εγκαταστάσεων ενός σύγχρονου τυπογραφείου. Φύλλο της πρώτης ελληνικής εφημερίδας με τίτλο «Εφημερίς», που εκδόθηκε στη Βιέννη το 1790 και εξακολούθησε να εκδίδεται έως το 1797. Άποψη της Φλιτ Στριτ, παραδοσιακού κέντρου της δημοσιογραφίας στο Λονδίνο. Η εφημερίδα «II Caffe», που εκδόθηκε στο Μιλάνο (1764-1766). Η πρώτη εφημερίδα του κόσμου με τη σημερινή έννοια, η εβδομαδιαία «Aviso Relation oder Zeitung» (Στουτγάρδη, 1609). Το πρώτο φύλλο της εφημερίδας «La Gazette de France», που κυκλοφόρησε το 1631 ο Θεόφραστος Ρενοντό. Οθόνη ηλεκτρονικής εφημερίδας με παράλληλη εμφάνιση φωτογραφίας και βίντεο. Πάνω, γερμανική ηλεκτρονική εφημερίδα· στην οθόνη τα περιεχόμενά της σε σκίτσα. Κάτω, η αγγλική εφημερίδα «Evening Standard» σε ηλεκτρονική μορφή.

* * *

η (ΑΜ ἐφημερίς)

νεοελλ.

1. φρ. «αστρονομικές εφημερίδες» — βιβλία που περιέχουν διάφορα στοιχεία χρήσιμα για τις αστρονομικές παρατηρήσεις

νεοελλ.-μσν.

έντυπο με ειδήσεις, σχόλια, άρθρα, αγγελίες, διαφημίσεις και άλλη ύλη, που εκδίδεται και κυκλοφορεί συνήθως καθημερινά ή και κατά αραιότερα χρονικά διαστήματα

μσν.-αρχ.

ημερολόγιο

αρχ.

1. μητρώο ή αρχείο (όπως αυτό που τηρούσε το επιτελείο τού Μεγάλου Αλεξάνδρου)

2. κατάλογος, κατάστιχο

3. βιβλίο λογαριασμών, δεφτέρι

4. καθολικό, εμπορικό βιβλίο

5. τάξη ιερέων που τελούσαν ιεροτελεστία στον ναό τής Ιερουσαλήμ κάθε εβδομάδα.

[ΕΤΥΜΟΛ. < εφήμερος / εφημέριος (< επί + ἡμέρα)].